21 Pułk Ułanów Nadwiślańskich na tle przygotowań i udziału w walkach Wołyńskiej Brygady Kawalerii we wrześniu 1939 roku, cz. 1

(fragmenty pochodzą z przygotowanej przez Wojciecha Lietz monografii pułku)

W dniu 23 marca 1939 roku zarządzona została tajna mobilizacja (kartkowa) formacji i wielkich jednostek na obszarze DOK IV i IX oraz zostały wzmocnione stany osobowe w dywizjach piechoty i brygadach kawalerii stacjonujących nad granicą polsko - niemiecką. Wprowadzono także wzmożenie czujności w wojsku, wstrzymano wydawanie przepustek zaś żołnierzy będących na urlopach odwoływano do macierzystych jednostek. Podobnie było w Wołyńskiej Brygadzie Kawalerii, w której jedynie na okres Świąt Wielkanocnych wydano zgodę na udzielenie okolicznościowych urlopów.

Uwarunkowano to  jednak pozostawieniem w koszarach nie mniej niż 50% podoficerów zawodowych, 60% żołnierzy służby czynnej starszego rocznika i 25% rocznika młodszego.
W tym czasie w 21 Pułku Ułanów trwała normalna praca wyszkoleniowa oraz prowadzona była szkoła podoficerska. Mniej uroczyście niż w latach ubiegłych obchodzono święta państwowe i święto pułku. Wszędzie wyczuwało się narastający niepokój i atmosferę nadciągającej wojny.

18 lipca pułk wyruszył na letnią koncentrację do m. Teremno w okolicach Łucka gdzie przebywał już 8 szwadron pionierów. Do wyznaczonego rejonu pułk przybył w godzinach wieczornych następnego dnia. Kilka dni później, w dniu 21 lipca nastąpiło przekazanie dowództwa Wołyńskiej Brygady Kawalerii przez gen. bryg. Adama Korytowskiego (został wyznaczony na z-cę dow. DOK IV Łódź) płk dpl. Julianowi Filipowiczowi (z-ca dow. Nowogródzkiej Brygady Kawalerii). W zachowanych rozkazach 21 P. Uł. (Rozk. Dz. Nr. 162 z dnia 31 lipca 1939) przytoczona jest treść Rozkazów Dziennych Wołyńskiej Brygady Kawalerii Nr. 13 i 14 z dnia 30 lipca 1939 z których wynika, że zdanie i przejęcie obowiązków dowódcy brygady miało miejsce w dniu 29 lipca 1939). Pożegnanie płk dpl. Adama Korytowskiego przez korpus oficerski nastąpiło w dniu 21 lipca. Także w tym miesiącu odbyło się na zarządzenie Szefa Sztabu Głównego szkolenie i strzelanie ćwiczebne z karabinów ppanc. "Ur" . Wyznaczeni na przeszkolenie strzelcy wyborowi zostali zaprzysiężeni na okoliczność zachowania tego faktu w tajemnicy (o udziale strzelców wyborowych 21 P. Uł. w powyższym szkoleniu wspomina płk Kazimierz Suski de Rostwo).

Mobilizacja Wołyńskiej Brygady Kawalerii rozpoczęła się w dniu 13 sierpnia, wraz z ogłoszeniem mobilizacji jednostek oznaczonych kolorem zielonym, czerwonym i czarnym na terenie DOK II Lublin (na terenie DOK II stacjonowały 13 i 27 DP, Woł. Br. Kaw. 12 P. Uł z Kresowej Br. Kaw. oraz 24 P. Uł. z 10 Br. Kaw. Zmot). Jeszcze przed otrzymaniem zarządzeń mobilizacyjnych oddziały brygady otrzymały rozkaz powrotu do swoich stałych garnizonów. W dniu 12 sierpnia około godziny 11:30 po 24 godzinach od chwili opuszczenia Teremna marszem przez Klewań pułk powrócił do Równego (w relacji z kampanii wrześniowej spisanej przez rtm. Edwarda Białkowskiego powrót pułku do stałego m.p. przesunięty jest na dzień 11 sierpnia ,tą samą datę powrotu pułku do stałego garnizonu podaje w swojej relacji spisanej w 1945 roku adiutant pułku Tadeusz Znamierowski). Wspominając alarmowy powrót pułku do Równego kpr. zaw. Antoni Starnawski napisał "Z miejsca postoju pułku Teremno i na rozkaz dowódcy szwadronu por. Kantora zostałem odesłany do koszar celem zafasowania nowej broni z magazynów. W krótkim czasie cały pułk powrócił do koszar. Stara broń została odebrana i złożona w magazynie broni". W dniu następnym, w godzinach wieczornych pułk otrzymał zarządzenia mobilizacyjne. Stawiennictwo powołanych do służby żołnierzy było bardzo wysokie. Niestety pobór koni i wozów pozostawiał wiele do życzenia. "Mobilizacja została przeprowadzona zgodnie z planem mob. Stawiennictwo rezerwistów dobre.  Ludzie stawili się w terminie oznaczonym w kartkach mob. a nawet wcześniej. Pobór koni i wozów - bez trudności. Mobilizację zakończono w 36 godz" napisali zgodnie w swoich relacjach dowódca pułku i dowódca 1 szwadronu.

Plan mobilizacyjny "W" przewidywał procentowy udział rezerwistów mniejszości narodowych który mógł wejść w skład jednostek poszczególnych broni i służb. W Okręgu Korpusu Nr. II dla kawalerii, artylerii polowej i lotnictwa przewidywał on, że stany te nie mogą przekraczać 10% podoficerów i 25% szeregowych. W związku z tymi ograniczeniami pułki Wołyńskiej Brygady Kawalerii uzupełniane były rezerwistami z w terenów województwa krakowskiego i śląskiego. Jednak, jak podał w swoich wspomnieniach dowódca pułku "po zakończeni mobilizacji w pułku było około 50% Polaków, 40% Ukraińców, i 10% innych narodowości. Element Ukraiński do końca zachował się bez zarzutu. Cechowało go przywiązanie do pułku, pełna dyscyplina i nienaganne zachowanie się w boju". Zgodnie z założeniami planu mobilizacyjnego dowództwo Wołyńskiej Brygady Kawalerii pod względem materiałowym było mobilizowane przez 21 Pułk Ułanów. Dowództwo, sztab i szefowie służb byli mobilizowani w czasie Z + 24 a Komendant Kwatery Głównej oraz szwadron sztabowy brygady i sąd polowy Nr. 40 w czasie Z + 30. Jako uzupełnienie dla dowództwa brygady z 21 Pułku Ułanów miało zostać skierowanych 5 podoficerów zawodowych (nadterminowych) z przeznaczeniem do pełnienia funkcji zastępcy dowódcy plutonu, wachmistrza szefa, pisarza, podoficera rachunkowego i podoficera gospodarczego. Pod względem mobilizacji materiałowej do 21 Pułku przydzielony został także Pluton Żandarmerii "Równe" w skład którego wchodził pluton konny żandarmerii Nr. 4 i pluton pieszy żandarmerii Nr. 13 (mobilizowane w czasie Z + 32) oraz pluton pieszy żandarmerii Nr. 113 (mobilizowany w czasie Z + 42). Zmobilizowana Kwatera Główna Wołyńskiej Brygady Kawalerii pod względem ewidencyjnym należała do OZ  Kawalerii "Hrubieszów". Zgodnie z planem mobilizacyjnym dowództwo pułku wraz ze szwadronem gospodarczym, wszystkie szwadrony liniowe pułku, plutony ppanc, łączności i kolarzy a także 8 szwadron pionierów i 4 szwadron łączności miały osiągnąć gotowość marszową czasie Z + 42. Szwadron k. masz. osiągał gotowość marszową plutonami, przy czym w godzinie początkowej powinien osiągnąć gotowość mobilizacyjną przynajmniej jeden pluton. Szwadron zapasowy stacjonujący w Łucku mobilizował pluton sanitarny konny typu I-go Nr 84, kolumnę taborową kawaleryjską parokonną typu II-go Nr 243 oraz park intendentury typu II-go Nr. 241 w ramach mobilizacji "czerwonej" w czasie A + 36, zaś I-szy rzut szwadron marszowy Nr. 2 Wołyńskiej BK. oraz uzupełnienia marszowe szwadronu pionierów Nr. 8 i szwadronu łączności Nr. 4 w okresie 4 dni.

W czasie mobilizacji zostały wydane karabiny przeciw pancerne w liczbie 16 sztuk (po 4 na każdy szwadron liniowy) oraz zostały uzupełnione brakujące dwa etaty działek ppanc do wymaganej liczby czterech. Pułk nie posiadał granatników i moździerzy. W każdym szwadronie liniowym oraz w plutonie kolarzy było po 4 rkm-y. Szwadron gospodarczy nie posiadał uzbrojenia maszynowego zaś pluton kolarzy środków lokomocji motorowej. W  czasie mobilizacji przydzielono dla pułku 1 samochód osobowy do dyspozycji dowódcy pułku, 1 łazik dla sztabu pułku i 1 motocykl z przyczepą dla plutonu łączności. Pułk nie otrzymał szwadronu marszowego. Zdaniem płk Kazimierza Suskiego w brygadzie nie było szwadronu kolarzy. W swoim opracowaniu Juliusz Tym podaje, że 8 szwadron pionierów nie otrzymał sprzętu dla zmotoryzowanego plutonu pionierów dlatego też miał on starą organizację trzyplutonową (2 plutony pionierów i pluton chemiczny). Niestety pułk nie otrzymał pełnego zaopatrzenia przewidzianego planem mobilizacyjnym (brakowało np. ładownic podwójnych do amunicji rkm, były natomiast ładownice potrójne przewidziane dla piechoty. W związku z powyższym dowódca pułku Rozk. Dz. Nr. 180 z dnia 26 sierpnia zarządził aby w podwójne ładownice zostali zaopatrzeni celowniczowie a w ładownice potrójne przeznaczone do noszenia amunicji do karabinków kawaleryjskich pozostali ułani sekcji rkm. Amunicja do rkm miała być noszona w torbie mieszczącej 5 magazynków (Rozk. Dz. Nr. 180 z  dnia 26 sierpnia 1939). Warto wspomnieć, że w planie mobilizacyjnym "W" podane zostało m.in. zestawienie wysokości jednostek ognia które wynosiło dla pistoletu (lub rewolweru) 20 szt. naboi, dla karabinu/karabinka - 30 szt, dla rkm/ lkm - 500 szt, dla ckm - 2000 szt, dla działka 37mm wz. 36 - 40 szt (w tym 32 szt granatów pancernych i 8 szt. granatów kruszących).

Dowódca 1 szwadronu rtm. Edward Białkowski relacjonując przebieg mobilizacji napisał "Mobilizacja koni wykazała nieco usterek. Wyposażenie materiałowe - uzbrojenie szwadronu z małymi brakami jak brak 1 lkm i juka do wożenia amunicji. Inne działy materiałowe kompletne, pobrane z magazynu mob. pułku. Stan moralny i fizyczny żołnierzy szwadronu bardzo dobry. W trzecim dniu mobilizacji szwadron został całkowicie zmobilizowany i gotowy do działań". W dodatku tajnym do rozkazu pułkowego Nr. 173/39 podany został wykaz wszystkich żołnierzy pułku wraz z ich przydziałami. Po zakończonej mobilizacji pułk był wizytowany przez Szefa Departamentu Kawalerii MSWojsk. gen. bryg. Piotra Skuratowicza i dowódcę taborów i szefa Remontu MSWojsk. gen. bryg. Stefana Dembińskiego. W dniach 16 - 18 sierpnia pułk przekazał 9 koni do 5 P. Ul. Zasławskich oraz 13 koni do 7 PSK (co wynikało z zarządzenia Dept. Uzupełnień MSWojsk. z 21 lipca 1939 które nakazywało przesunięcie części koni ze szwadronów zapasowych Wołyńskiej Brygady Kawalerii do innych pułków kawalerii). W związku z przydziałem przez Komisję Remontową w Łucku 11 koni remontowych typu W-1 dla szwadronu zapasowego  21 Pułku Ułanów, pułk zwrócił 11 koni pochodzących z poboru ich właścicielom. Gotowość marszowa pułku osiągnięta została zgodnie z planem mob. w dniu 16 sierpnia.

W dniu 17 sierpnia pododdziały 21 Pułku Ułanów otrzymały rozkaz przejścia do stacji kolejowej Zdołbunów (położonej około 14 km od Równego) i załadunku na transport kolejowy. Jako pierwszy wieczorem 17 sierpnia wagonował się 1 szwadron z plutonem ckm na taczankach. Załadunek pułku został zakończony w nocy 17/18 sierpnia. Czterema transportami przez Lwów - Kraków pułk dodarł do Radomska w dniu 19 sierpnia (major Stanisław Starzecki w swojej relacji podaje, że pułk dotarł do Radomska w dniach 18 i 19 sierpnia). Po wyładunku pułk wyruszył w rejon Brzeźnicy Nowej, miejsca koncentracji Wołyńskiej Brygady Kawalerii skąd został skierowany do rejonu zakwaterowania w m. Jedlno i Jankowice. Szwadron 4 został zakwaterowany ok. 3 km dalej w m. Zakrzówek Szlachecki. Także w dniu 18 sierpnia wyładowało się na stacji w Radomsku dowództwo Wołyńskiej Brygady Kawalerii wraz ze szwadronem sztabowym oraz pozostałe pułki brygady i 2 DAK. Dowództwo brygady wraz ze szwadronem sztabowym udało się do Brzeźnicy Nowej, do swojego miejsca postoju (12 Pułk Ułanów Podolskich dotarł na miejsce postoju brygady w dniu 25 sierpnia. Najpóźniej na miejsce koncentracji Wołyńskiej Brygady Kawalerii przybył 11 baon strzelców co wynikało z jego lokalizacji na terenie DOK VI. Był mobilizowany w ramach mobilizacji "czerwonej" dopiero w  dniu 27 sierpnia).

20 sierpnia w związku z odejściem płk Romana Safara na komendanta Grodna dowództwo pułku objął ppłk Kazimierz de Rostwo - Suski. Dawny dowódca, żegnając się ze swoim pułkiem wydał stosowny rozkaz w którym czytamy:
"Zarządzeniem Biura Personalnego MSWojsk. L.Dz. 3169/tjn. z dnia 12. VIII. br. pismo dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii L. 1186/tjn. z dnia 12 bm zostałem mianowany komendantem miasta Grodna.

Ułani!
Na skutek przeniesienia mnie na inne stanowisko służbowe przekazuję dowództwo pułku ppłk Kazimierzowi de Rostwo Suskiemu.
Przez dziesięć lat życie moje powiązane było z losem pułku. Dziś, gdy od was odchodzę na zawsze, stosunek służbowy został przerwany. Pozostały jeszcze węzły serca i przywiązania do Was, drodzy ułani, jako wytwór długotrwałej troski i opieki nad wami.
W chwili rozstania się z drogim i bliskim memu sercu Pułkiem, pragnę - szczególnie żegnając was Nadwiślańczycy w sytuacji obecnej - dać wyraz swemu ostatniemu życzeniu. Jestem pewny, że go rzetelnie spełnicie.
Mianowicie życzenie to zamyka się w krótkiej, lecz doniosłej treści "Żyjcie godnością prawego obywatela Polski a umierajcie za Nią tak, jak tego Wasz honor żołnierski nakazuje. Wówczas błękitna wstęga Orderu Virtuti MIlitari okryje blaskiem chwały nasz sztandar pułkowy i wynagrodzi Wam ofiarę krwi" (Rozk. Dz. Nr. 174 z dnia 20 sierpnia 1939, Jedlno).

(Warto w tym miejscu przypomnieć, że ppłk Kazimierz de Rostwo Suski służył w pułku już od 10. 10. 1936 roku a od 1937 był zastępcą dowódcy pułku odpowiedzialnym za wyszkolenie. Tak więc był oficerem znający swój pułk co pozwoliło na jego sprawne działanie w czasie walk wrześniowych).

W swoim pierwszym rozkazie wydanym w dniu 21 sierpnia nowy dowódca napisał "Zarządzeniem Biura Pers. MSWojsk. Ldz.3240/tjn.IV-1 z dnia 16. VIII. br. (juzogram DOK II L.6406/tj.pers. z dnia 18 bm.) mianowany zostałem dowódcą 21 Pułku Ułanów Nadwiślańskich".(Rzok. Dz. Nr. 175 z dnia 21.08.1939).Tym samym rozkazem zarządzona została maleinizacja koni pułku.

Postój pułku wykorzystano na ćwiczenia oraz przygotowanie umocnień na linii Warty. Jak wspomina dowódca pułku w tym czasie prowadzono intensywne szkolenie wcielonych do pułku oficerów i szeregowych rezerwy oraz zgrywanie pododdziałów. Równocześnie prowadzone były prace nad przygotowaniem rzeki Warty na nakazanym odcinku obrony. Kopano okopy w przewidzianych punktach i gniazdach oporu oraz oczyszczano przedpole w rejonie działań pułku. Niestety, w związku z niedostateczną ilością potrzebnego sprzętu prace postępowały bardzo powoli. Do prac włączyła się także miejscowa ludność, a zwłaszcza harcerze i młodzież. Zbierano również informacje o oddziałach niemieckich rozlokowanych naprzeciwko miejsca pobytu pułku. Jak wspomina major Stanisław Starzecki "wiadomości które dostarczali nasi wywiadowcy nie  były pocieszające, znaliśmy dokładnie oddziały niemieckie stojące naprzeciwko naszego mp. Dokładnie wiedzieliśmy z jakimi oddziałami przyjdzie nam, walczyć. Pod koniec sierpnia nikt z nas nie miał wątpliwości, że wojna wybuchnie lada dzień". Żołnierze mieli zwracać uwagę na obecność obcych osób w rejonach swojego zakwaterowania a dodatkowo pułk otrzymał rozkaz usunięcia wszelkich oznak które mogłyby ułatwić jego identyfikację. "Z żalem musieliśmy usunąć brązy bałagulskie z uprzęży. Robiliśmy to wszystko z przykrością, przywiązani do naszych tradycji kresowych i kresowego pochodzenia" zgodnie wspominają płk Suski i mjr Starzecki.

W związku z wydanymi zarządzeniami sanitarno - weterynaryjnymi koni wojskowych nie wolno było umieszczać w stajniach cywilnych a jedynie w szopach, stodołach i oborach bydlęcych. Karmienie koni dopuszczone było jedynie z karmiaków lub specjalnych skrzynek a pojenie tylko z blaszanych lub brezentowych wiader jakie znajdowały się na wyposażeniu wojska. Wszelkie, nawet niewielkie zmiany na skórze lub sierści koni miały być natychmiast zgłaszane w ambulansie weterynaryjnym.

Ambulans rozwijany był przez służbę weterynaryjną dla grup marszowych armii, w którym leczono konie chore, zagazowane i ranne z kolumn taborowych związku operacyjnego. Pojemność ambulansu wynosiła do50  koni. Ranne i chore konie były doprowadzane do ambulansu. Polowy szpital weterynaryjny był rozwijany w odległości około 50 lub więcej kilometrów od linii styczności, w przypadku gdy planowano leczyć w nim konie przez okres nie dłuższy niż 3 tygodnie. Ponieważ był to szpital ruchomy kierowane do niego zwierzęta musiały być zdolne do samodzielnego poruszania się w tempie 2- 5 km/godz. Wyleczone konie trafiały do zapasu koni armii.

Studnie z których czerpano wodę zarówno dla żołnierzy jak i dla koni miały zostać oczyszczone z mułu i wodorostów. Dla kuchni polowych zostały wyznaczone i przygotowane specjalne rejony odgrodzone barierkami wysokości 120 - 150 cm. W dniu 24 sierpnia dowództwo Armii "Łódź" przesłało rozkaz L140/I/I do Wołyńskiej Brygady Kawalerii (za pośrednictwem 37 DP) w którym nakazano wysłanie na przedpole oddziału wydzielonego do Dankowa oraz plutonu kawalerii w kierunku m. Ostrowy celem rozpoznania i nawiązania łączności z oddziałami 7 DP która wchodziła w skład Armii "Kraków". Jak wspomina płk Suski "W ostatnich dniach sierpnia dostałem rozkaz wysłania do m. Ostrowy patrolu oficerskiego z zadaniem obserwowania kierunku Miedzno - Mokre oraz w kierunku na Kłobuck. Patrol w sile plutonu z 1 ckm na juku pod dowództwem ppor. Kawki wyruszył po zapadnięciu zmroku". Dnia 25 sierpnia został sformowany OW "Danków" w składzie brygadowy szwadron kolarzy pod dowództwem por. Stefana Suchodolskiego. Dowódca brygady wzmocnił go samodzielnym plutonem ciężkich karabinów maszynowych na taczankach uzbrojonym w 4 ciężkie karabiny maszynowe wz. 30 Browning. W następnych dniach pluton ten odszedł ze szwadronu kolarzy do wzmocnienia 82 baterii przeciwlotniczej. Brygadowy szwadron kolarzy odesłany do OW "Danków" został wzmocniony plutonem ze szwadronu ckm 21 Pułku Ułanów oraz plutonem ze szwadronu czołgów rozpoznawczych TKS z 21 dywizjonu pancernego. Oddział ten wysłany został na przedpole w kierunku Dankowa celem rozpoznania przedpola brygady oraz nawiązania i utrzymania łączności z 7 DP. Niestety nie wiadomo kiedy pluton 21 Pułku Ułanów powrócił do macierzystej jednostki. Czy stało się to w chwili gdy pułk przechodził na nowe pozycje pod Mokrą czy też wcześniej? Wzmocniony pluton kawalerii, jak już wiemy z relacji dowódcy 21 Pułku Ułanów, pod dowództwem ppor. Bronisława Kawki otrzymał zadanie prowadzenia rozpoznania przedpola brygady w kierunku na Ostrowy - Ważne Młyny oraz nawiązania łączności z oddziałami 7 DP w rejonie Miedzna i Kłobucka. O podjętych działaniach dowódca brygady płk dpl Julian Filipowicz meldował do dowództwa Armii "Łódź" jeszcze tego samego dnia w godzinach wieczornych.

25 sierpnia został wydany rozkaz operacyjny dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii określający zadania brygady oraz poszczególnych jej oddziałów.

I. Zadanie.
a. Wołyńska brygada Kawalerii ma ubezpieczać południowe skrzydło Armii "Łódź" zamykając przede wszystkim kierunek Kłobuck - Brzeźnica Nowa nie dopuszczając nieprzyjaciela do przekroczenia rz. Warta ogólnie na tym kierunku.
b. Pod naporem bardzo przeważających sił nieprzyjaciela brygada ma prowadzić walki wstrzymujące w kierunku na Radomsko.
c. Być gotowym do działania zaczepnego na korzyść 30 DP (północnego sąsiada).
Sąsiedzi - na północy 30 DP w rejonie Chabielice - Szczerców - Miedzno. Jej oddziały osłonowe nad Wartą. Baon w rejonie Działoszyna, i KZ w rejonie Patrzykowa zamykają przejście na Wartę.
Na południu - 7 DP broni rej. Częstochowa, jej północne skrzydło Kiedrzyn. Oddziały wysunięte tej dywizji znajdują się w Kłobucku (baon ON), Krzepicach (kompania ON) i Rębielicach Królewskich (KD 7). Oddziały te pod naporem opóźniają na Częstochowę.
Pas działania brygady.
Granica północno - zachodnia ujście rz. Kocianka do rz. Liswarta - Wola Jankowska (wył) - Strzelce Wlk (wł) - Górki (wył) - Anielów (wył) - Bieliki (wył) - Kociniak (wył).
Granica południowa - rz. Warta do Pławna(wł).
II. Położenie
Widzę możliwe kierunki działania większych sił nieprzyjaciela:
na południe od r. Warty
przez Kłobuck - Ostrowy na Brzeźnicę Nową
na północ od rz. Warty
przez Działoszyn na Sulmierzyce
przez Patrzyków - Strzelce Wlk. na Krzywanice
przez Patrzyków na Brzeźnicę Nową
W wypadku obejścia przez nieprzyjaciela 7 DP od północy możliwy kierunek działania przez Ostrowy - Kruszyna na Radomsko.
III. Zamiar
Chcę utrzymać linię rz. Warty, broniąc piechotą i częścią kawalerii szczególnie silnie:
Przeprawy oraz rejony Ważne Młyny - Borowiec i Zakrzówek Szlachecki.
Obronę wzmocnić zniszczeniami. Ugrupowanie obronne brygady od zachodu w rejonie Domaszewice Kościelne - Konstantynów (.) .nować silny odwód którym działać przede wszystkim dla (.) rzeki Warty lub na korzyść północnej 30 DP
IV. Zadanie
A. Rozpoznanie na moją korzyść jak tabela rozpoznania
B. Obrona rz. Warty
a. odcinek Ważne Młyny - dowódca IV/84pp
Skład: IV/84pp z sekcją kawalerii z 19 P. Uł. Bezpośrednie wsparcie - 2 dak
Zadanie: Bronić odcinka Warty od. Stoczki wł - Moczydła wył.
-odcinek Stoczki - Łążek dozorować. Powiązać się ogniowo z obroną 21 P. Uł.
-czaty na przedpolu Warty na linii Kuźnica - Prusiecko staraniem dowódcy baonu
b. odcinek Zakrzówek Szlachecki - dowódca 21 Pułku Ułanów
Skład: 21 P. Uł. bez dwóch działek ppanc. bez podjazdu Nr. 1, 2 i 3, bez plutonu ckm z OW "Danków"
Zadanie: zamknąć kierunek Zakrzówek Szlachecki - Jedlno, broniąc przejść na rz. Warcie od Moczydeł wł. do Jankowic wył. - dalej na wsch. po Szczepanowice dozorować. Powiązać się ogniowo z obroną IV/84pp . Zachować dyon z plutonem ckm (po zejściu oddziałów 21 P. Uł. z przedpola) w odwodzie w rej. Zakrzówek Szlachecki, którego użycie zastrzegam sobie
c. ubezpieczenie od zachodu: dowódca 19 P. Uł.
Skład: 19 P. Ul. z plutonem samochodów pancernych z dyonu pancernego z dwoma  działkami ppanc. z 21 P. Uł, ewentualnie  wsparcie baterii dak.
Zadanie: ubezpieczyć ugrupowanie brygady od zachodu organizując się obronnie w oparciu o Dworszowice Kościelne i Konstantynów. Rozpoznać na Patrzyków i Gajęcice - Niwiska Górne - Trębaczów - Działoszyn. Nawiązać i utrzymać łączność w Działoszynie z baonem 30 DP i w Patrzykowie z KZ 30 DP.
d. odwód - dowódca 12 P. Uł.
Skład: 12 P. Uł., 2 PSK, dyon 21 P. Uł. dyon pancerny bez elementów wydzielonych, szwadron pionierów, szwadron łączności (po wykonaniu prac na przedpolu). Początek rozmieszczenia - las Barbarówka.
Przewidywane użycie:
1. Działania na korzyść obrony na rz. Warcie
2. uderzenie na korzyść północnej 30 DP
3. zamknięcie kierunku na Radomsko na linii Wola Jedlińska - Adamów - Wola Wiewiecka
4. przygotować w oparciu o m. Brzeźnica Nowa i Stara stanowiska na pluton działek ppanc.
5. przewiduję użycie również 19 P. Uł. do działania w kierunku północnym lub na korzyść obrony na rz. Warcie
V. Użycie różnych broni.
A. Artyleria - 2 DAK zapewni całością bezpośrednie wsparcie IV/84pp zachowując możność działania 1 baterii na korzyść obrony 21 P. Uł. w rejonie Moczydła - Rybaki oraz 1 baterii na korzyść obrony 19 P. Uł. W razie działania zaczepnego na północy przewiduje się użycie około 2 baterii dla wsparcia odwodu BK
B. Pionierzy - przygotowują zniszczenia na rz. Warcie według rozkazu szczegółowego, których wykonanie na mój rozkaz. Zapewnić przejście na Warcie oddziałom BK z przedpola
VI.OPL
Dowódca baterii plot. samodzielny pluton ckm zorganizuje OPL rejonu Brzeźnica Nowa zapewniając obronę stanowisk artylerii, posterunku bojowego oraz węzła dróg Brzeźnica Nowa
VII. Łączność
1. M.p. dowództwa
Posterunek bojowy dowódcy BK - Kruplin Radomszczański - szkoła
Kwatera Główna - Łącznice - szkoła
M.p. dowódcy IV/84pp - Borowiec
M.p. dowódcy 12 Pułk Ułanów - Barbarówka część wschodnia
M.p. dowódcy 19 Pułku Ułanów - cegielnia przy torze kolejowym (1 km wsch. Dworszowice Kościelne)
M.p. dowódcy 21 Pułku Ułanów - Zakrzówek Szlachecki
M.p dowódcy 2 DAK - Barbarówka część zachodnia
2. Oś łączności: Brzeźnica Nowa - Wola Jedlińska - Ładzice - Stobiecko Miejskie - Radomsko.
OŁ BK - Kruplin Radomszczański - szkoła, oddziały łączą się własnymi środkami do OŁ BK.
3. Łączność z sąsiadami
Rtm. z motocyklem do 30 DP (podam dodatkowo)
VIII. Zarządzenia kwatermistrzowskie.
1. Odesłanie TŻ i TBag.
TŻ i TBag. oddziałów odesłać natychmiast do lasu płd - wsch. Od Woli Wiewieckiej. Przed odesłaniem TŻ wydać jedną porcję "W" na dzień następny na TB 2.
Dowódca ugrupowania taborów - rtm Baranowski.
2. Służba zdrowia
a. Główny Punkt Opatrunkowy (GPO) Brzeźnica Nowa część płd. Pomocniczy Punkt Opatrunkowy (POP)- Jedlno część wsch. (dla 21 Pułku Ułanów). Ewakuacja na stację ewakuacyjną samochodami ciężarowymi
b. Stacje wozów:
dla 19 P. Uł. - Dworszowice Kościelne - 4 wozy
dla IV/84pp w lesie (500m na płd. od Ważne Młyny przy szosie) 8 wozów
dla 21 P. Uł. - w Zakrzówku Szlacheckim 3 wozy. Reszta wozów w odwodzie przy GPO.
3. służba weterynaryjna
Brygadowy Punkt Chorych Koni - Ładzice (rozwinięty przez szefa weterynarii BK)
4. Amunicja
a. Brygadowy Punkt Rozdzielczy Amunicji Piechoty (BPRAP) - Brzeźnica Nowa część płn. Amunicja dla 21 P. Uł. - na zapotrzebowanie w dworze Jedlno. BPRArt. - płn. część lasu Janów Wolski (dwór Jedlno)
c. godziny uruchomienia BPRA - podam dodatkowo
5. Regulacja ruchu
a. przemarsz szosą dozwolony tylko dla wojsk, samochodów, kolumn amunicyjnych i ewakuacji samochodów.
b. ruch w Brzeźnicy Nowej reguluje dowódca plutonu żandarmerii BK

Dowódca Wołyńskiej Brygady Kawalerii
J. Filipowicz, płk dpl. kaw.
Kruplin Radomszczański 256 sierpnia 1939.

(rozkaz przytaczam za: J. Tym. Mokra - Działoszyn 1939. Polonia Militaris 2005, który z kolei przytacza dane zaczerpnięte z opracowania "Wojna obronna Polski 1939. Wybór źródeł". Warszawa 1968 s. 350 - 354).
Rozkaz miał być wykonany na sygnał "Wykonać 100".

Tabela kryptonimów oddziałów Wołyńskiej Brygady Kawalerii obowiązujących w okresie 21 - 31 sierpnia 1939 (Rozk. Dz. Nr. 179 z dnia 25.08. 1939).

Po otrzymaniu w/w rozkazu 21 Pułk Ułanów zmienił swój plac alarmowy przenosząc go z Jedlna do lasu położonego na południe od Zakrzówka Szlacheckiego. Pododdziały pułku miały przybyć tam wraz ze swoim taborem bojowym I rzutu obejmującym wozy taborowe pod uzbrojenie i sprzęt bojowy (taczanki szwadronu ckm), amunicję, sprzęt łączności, pionierski i przeciwgazowy oraz pojazdy sanitarne. Tabor bojowy II rzutu tj. kuchnie polowe, wozy przykuchenne i furażowe, miały zostać odesłane do szwadronu gospodarczego w m. Jedlno (dwór). Szwadron gospodarczy miał odesłać Tabor Bagażowy, w którym znajdowały się wozy kancelaryjne, gospodarcze i warsztatowe oraz Tabor Żywnościowy w skład którego wchodziły wozy żywnościowe i mięsne oddziału na południowy wschód od Woli Wiewieckiej (Rozk. Dz. Nr. 179 z dnia 25.08. 1939). Z treści zachowanego Rozk. Dz. Nr. 181 z dnia 28. 8. 1939 wynika, że w dniach 29 - 31 sierpnia miała się odbyć spowiedź i komunia dla żołnierzy brygady. W wielu wspomnieniach ułanów 21 Pułku  powtarza się jednak stwierdzenie, że "w ostatnią niedzielę (tj.27 sierpnia - przyp. mój) w m. Jedlno odbyła się spowiedź ogólna w miejscowym kościele, a w dniu następnym umożliwiono przyjęcie Najświętszego Sakramentu".

W ostatnią niedzielę sierpnia w czasie obiadu w kasynie oficerskim po raz ostatni przygrywał pluton trębaczy. Po tym instrumenty oraz pozostałe rzeczy plutonu zostały złożone w taborze pułkowym a ułani plutonu trębaczy zostaliśmy odkomenderowani do wyznaczonych szwadronów liniowych. W poniedziałek 28 sierpnia z całą pewnością12 P. Uł., 2 PSK oraz 21 baon pancerny były wizytowane przez dowódcę Armii "Łódź" gen. dyw. Juliusza Rómmla. Przebywając w tym samym dniu w Jedlnie i wizytując 21 Pułk Ułanów dowódca armii został ugoszczony obiadem. "Wyczuliśmy wtedy u gen. Rómmla wielką troskę wobec zbliżających się szybkim krokiem wielkich wydarzeń. Ten świetny dowódca kawalerii znalazłszy się wśród znanych sobie pułków ułańskich  poweselał i odetchnął swobodniej, jak sam to powiedział w swoim krótki przemówieniu". W czasie inspekcji 21 Pułku Ułanów do dyspozycji gen. dyw. Juliusza Rómmla został wyznaczony trębacz kpr. Antoni Jakubczyk. Zdaniem niektórych autorów, w tym czasie odbyła się także defilada oddziałów Wołyńskiej Brygady Kawalerii przed dowódcą Armii "Łódź" (por. M. Bielski - op. cit, A. Wilczkowski - op. cit, A. Zawilski - op. cit.). O takim wydarzeniu nie wspomina jednak żadna relacja dotycząca 21 Pułku Ułanów. Jak wspomina kpr. Antoni Starnawski "Na rozkaz dowódcy Armii lance zdane zostały na trzy dni przed wybuchem wojny na wozy taborowe i więcej ich nie używaliśmy". W dniu 28 sierpnia wydane zostało uzupełnienie dodatku tajnego do rozkazu Nr. 173/39 w którym podane zostały zmiany personalne oraz zmiany w obsadzie koni jakie zaszły w pułku w ostatnim okresie.